تصور کنید پولی که برای خرید کالا یا پرداخت حقوق از یک کشور به کشور دیگر میفرستید، مسیرش را در پشت صحنه با مجموعهای از پیامها، توافقها و تسویهها طی میکند؛ شبکهای که سالها ستون فقرات تبادلات بینالمللی بوده اما اکنون زیر فشار نیاز به سرعت، شفافیت و نوآوری قرار گرفته است.
این نوشته بهدنبال پاسخ به این پرسش است که چرا سوئیفت هنوز نقش مرکزی خود را حفظ کرده، چه محدودیتهایی پیش رو دارد و چه بازیگران و فناوریهایی میتوانند قواعد بازی را تغییر دهند. در ادامه بهطور عملی بررسی میکنیم چگونه انتقال وجه بینالمللی سریع و امن قابل پیادهسازی است، پیامرسانهای مالی و کاربرد آنها چه انواعی دارند و چگونه در زنجیره ارزش پول عمل میکنند، کدام راهکارها میتوانند جانشین یا مکمل سوئیفت باشند و چه موانع فنی و نظارتی پیشِروست. همچنین مسیرهای انجام تراکنشهای ارزی بدون سوئیفت و معیارهای مقایسهای امنیت، هزینه و کارایی شبکههای جایگزین را مرور میکنیم. اگر به دنبال تصمیمگیری آگاهانه—برای بانک، شرکت صادراتی یا کسبوکار کوچک—در خصوص انتخاب مسیر پرداخت و کاهش ریسک هستید، این مقاله راهنماییهای کاربردی و چارچوبهای ارزیابی را در اختیار شما قرار میدهد؛ تا انتها با ما همراه باشید.
سوئیفت بهعنوان یک پیامرسان بانکی بینالمللی نقش هماهنگکننده پیامها و دستورات پرداخت را ایفا میکند و بیش از ۱۱ هزار مؤسسه مالی در بیش از ۲۰۰ کشور را به هم متصل کرده است؛ این گستردگی شبکه باعث شده تصمیمات سیاسی یا تحریمها تأثیرات فوری و وسیعی بر تراکنشهای بینالمللی داشته باشد. در عین حال، افزایش تقاضا برای انتقالهای آنی و شفاف، و ظهور فناوریهای دفترکل توزیعشده، فشار را برای نوآوری در سوئیفت و ظهور «راهکارهای جایگزین سوئیفت» افزایش داده است. تحلیلهای بازار نشان میدهد بانکها بهدنبال تعادل بین حفظ اعتماد موجود و استفاده از روشهای سریعتر هستند، زیرا مشتریان تجاری و فردی خواهان انتقالهای سریع و هزینهکماند.
اگر به دنبال مطالب مشابه دیگری هستید، به سایت اقتصاد فارسی حتما سربزنید.
سوئیفت خود تصفیهکننده نیست؛ این شبکه پیامها را استانداردسازی و منتقل میکند و بانکها بهصورت جداگانه یا از طریق سیستمهای تسویه مانند CLS، Fedwire یا CHIPS حسابها را تسویه میکنند. پروتکلهای پیامرسانی سوئیفت بر پایه استانداردهای MT و ISO 20022 استوارند که قابلیتهای ساختاربندی داده را برای مواردی مثل تراکنشهای تجاری و اطلاعات مربوط به مشتری ارتقا میدهد. سوئیفت gpi تغییر مهمی بود که رهگیری پیامها و شفافیت هزینه و زمان تسویه را بهطور قابلتوجهی افزایش داد و نشان داد که بهبود تجربه کاربر از طریق دگرگونی پروتکلها امکانپذیر است؛ با این حال محدودیت در سرعت تسویه و هزینههای مربوط به واسطهها همچنان موضوعاتی هستند که فعالان مالی را به جستجوی جایگزینها و بحث درباره تراکنشهای ارزی بدون سوئیفت واداشته است.
پیامرسانهای مالی و کاربرد آنها در عرصههای مختلفی ظاهر شدهاند؛ از تسهیل پرداختهای بینبانکی تا اجرای فرایندهای اعتباری و مدیریت ریسک. نمونههای مبتنی بر دفترکل توزیعشده مانند RippleNet یا Stellar برای ارسال دستورات پرداخت از فرمت پیام استاندارد استفاده کرده و معمولاً با مکانیزمهای تسویه درونشبکهای کار میکنند تا زمان نهاییشدن پول را کاهش دهند. این پیامرسانها امکان مستندسازی تراکنش، ثبت ممیزی و اجرای قراردادهای هوشمند را فراهم میآورند که برای شرکتهای فعال در تجارت بینالمللی و تأمینکنندگان زنجیره تأمین جذاب است. تحلیلهای بازار نشان میدهد کاربرد پیامرسانهای مالی در بازارهای نوظهور میتواند هزینههای تبدیل ارز را کاهش و دسترسی به خدمات مالی را افزایش دهد.
راهکارهای جایگزین سوئیفت را میتوان در سه دسته کلی قرار داد: شبکههای مبتنی بر بانک مرکزی یا نهادهای رسمی (مانند CIPS چین یا SEPA در اروپا برای یورو)، شبکههای خصوصی مبتنی بر بلاکچین یا کنسرسیومها (مانند RippleNet، JPM Coin یا Fnality)، و خدمات مبتنی بر تسویه فوری و متمرکز منطقهای. هر یک از این راهکارها مزایا و معایب خاص خود را دارند؛ برای مثال شبکههای بلاکچینی میتوانند تراکنشهای ارزی بدون سوئیفت را با کاهش واسطهها تسهیل کنند، اما نگرانیهایی درباره مقیاسپذیری و انطباق نظارتی وجود دارد. برای کسبوکارها انتخاب بین سرعت، هزینه، شفافیت و پذیرش شبکهای باید براساس حجم تراکنشها، جغرافیا و نیاز به تطابق با قوانین صورت گیرد. نکته عملی این است که آزمایش اولیه با مبالغ کنترلشده و همکاری با ارائهدهندگان دارای تجربه عملیاتی، ریسک پیادهسازی را کاهش میدهد.
| ویژگی | سوئیفت (با gpi) | RippleNet / شبکههای بلاکچین | سیستمهای منطقهای / ملی (SEPA, CIPS) |
|---|---|---|---|
| سرعت انتقال | افزایش یافته اما تسویه ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد | معمولاً نیمهآنی تا آنی داخل شبکه | قابلیت آنی یا نیمهآنی در محدوده منطقهای |
| هزینه | متغیر و وابسته به واسطهها | هزینههای تراکنش پایینتر اما هزینههای پیادهسازی | هزینه کم برای تراکنشهای منطقهای اما محدود به ارز یا منطقه |
| شفافیت و رهگیری | gpi روند رهگیری را بهبود داده | ساختار شفاف با دفترکل مشترک | معمولاً شفاف در چارچوب منطقهای |
| پذیرش شبکهای | بسیار گسترده | در حال رشد اما پذیرش جهانی محدود | قوی در محدوده خاص، بینالمللی نیست |
| توجه: انتخاب مناسب باید براساس نیازهای تجاری، توجیه مالی و الزامات نظارتی انجام شود. |
برای استفاده عملی از «انتقال وجه بینالمللی سریع و امن» توصیه میشود ابتدا نقشهراه فنی و قانونی تدوین شود؛ این نقشهراه باید شامل بررسی جریان نقد، ارزیابی ریسک تحریم، و تستهای یکپارچهسازی با شمار محدودی از شرکا باشد. شرکتهایی که به دنبال «تراکنشهای ارزی بدون سوئیفت» هستند میتوانند از پلهای تبدیل ارز درونشبکهای یا استیبلکوینهای با پشتوانه بانکی استفاده کنند، به شرط آنکه تأمینکننده نقدینگی و مسیرهای خروجی روشن باشند. هنگام ارزیابی «بررسی شبکههای مالی جایگزین»، پارامترهای کلیدی شامل توان عملیاتی، سازگاری با استانداردهای AML/KYC، و مسیرهای تسویه نهایی باید وزندهی شوند. یک راهکار عملی این است که سازمانها مدل ترکیبی را اتخاذ کنند: سوئیفت برای مسیرهای پرحجم و پذیرفتهشده و شبکههای نوین برای کاهش هزینه و زمان در مسیرهای خاص؛ چنین رویکردی ریسک انتقال را کاهش و انعطافپذیری را افزایش میدهد. در نهایت، توصیه میشود آزمایشهای پایلوت با پشتیبانی حقوقی مناسب و قراردادهای سطح سرویس شفاف آغاز شوند تا تغییرات ساختاری بهطور ایمن و کنترلشده اعمال گردند.
مقالات مشابه بیشتری را از اینجا بخوانید.
شبکههای پیامرسان مانند سوئیفت هنوز ستون اعتماد و پوشش جغرافیایی هستند، اما نیازهای امروز — سرعت، شفافیت و کاهش هزینه — فشار تغییر را اجتنابناپذیر کردهاند. مهمترین درس این است که انتخاب بین حفظ زیرساخت کنونی و پذیرش شبکههای نوین صرفاً یک تصمیم فنی نیست؛ تصمیمی راهبردی است که جریان نقد، ریسک نظارتی و تجربه مشتری را همزمان تحت تأثیر قرار میدهد. برای حرکت عملی، چهار گام روشن پیشنهاد میشود: ۱) نقشهبرداری از مسیرهای پرداخت و نقاط گلوگاه؛ ۲) ارزیابی تطابق با AML/KYC و سنجش ظرفیت نقدینگی ارائهدهندگان جایگزین؛ ۳) اجرای پایلوتهای کنترلشده (مبالغ و مسیرهای محدود) برای مقایسه سوئیفت gpi با راهکارهای بلاکچینی یا منطقهای؛ ۴) اتخاذ مدل ترکیبی که برای مسیرهای پرحجم از سوئیفت استفاده کند و برای مسیرهای هزینهبر یا نیازمند آنیسازی، شبکههای نوین را بهکار گیرد. این رویکرد به کسبوکارها امکان میدهد مزایای سرعت و هزینه را بدون ریسکهای ناگهانی تجربه کنند. در نهایت، آنچه اهمیت دارد نه انتخاب مطلق یک شبکه، بلکه طراحی معماری پرداختی است که هم اکنون موجب صرفهجویی و فردا مزیت رقابتی پایدار میشود.
منبع :
تحلیل جالبی بود. به نظرم نکته کلیدی در آینده، استاندارد ISO 20022 هست که بهنوعی زبان مشترک تراکنشهای مالی جهانی میشه. شاید این استاندارد بیشتر از هر فناوری دیگهای آینده پرداختهای بینالمللی رو شکل بده.
کاملاً درست میگی امیررضا. ISO 20022 در واقع ستون تحول دادههای مالیه و بانکها هم با سرعت زیادی در حال مهاجرت به اون هستن. همین استاندارد باعث میشه تعامل بین سوئیفت و شبکههای جایگزین راحتتر بشه و نوآوری سرعت بگیره.